‘Wie is hier eigenlijk gek?’

Door Gilles Michiels

De Standaard, 22 feb 2018

In Cuckoo vertelt theatermaker Jaha Koo de schrijnende recente geschiedenis van Zuid-Korea. Zes van zijn vrienden stapten uit het leven. 'Voordat we denken aan een vereniging met Noord-Korea, moeten we eerst individualiteit leren respecteren.'

 

Is het een vogel? Nee, het woord Cuckoo verwijst naar een Zuid-Koreaans merk van rijstkokers. In zijn afstudeerproject uit 2017, dat hij nu als finaal product voorschotelt, praat Jaha Koo met drie van die toestellen. Ze zijn gehackt, dus ze kunnen communiceren. Samen met de rijstkokers vertelt hij verhalen over Zuid-Korea.

Dat hij een rijstkoker inzet als metafoor voor het hoogtechnologische Zuid-Korea, is het gevolg van een persoonlijke tragedie. 'Kort nadat ik in Europa was aangekomen in 2011, pleegde een schoolvriend zelfmoord. Toen de rijstkoker die ik naar hier had meegebracht, meldde dat mijn rijst klaar was, voelde dat plots erg troostend. Het deed me dieper nadenken over de problemen in Zuid-Korea.'

Koo, die tegenwoordig in Amsterdam woont, verloor al zes vrienden door zelfmoord. In Zuid-Korea is het bij jongeren de doodsoorzaak bij uitstek, wat het land wereldwijd de op een na hoogste zelfmoordcijfers bezorgt. 'Jongeren worden gedwongen om succesvol te zijn in een hypercompetitieve maatschappij. Een universitair diploma is bijna noodzakelijk om welvaart op te bouwen.' In de bedrijven waarin ze daarna terechtkomen, zijn onmenselijk lange werkdagen bovendien meer regel dan uitzondering. Ook in deze categorie is Zuid-Korea vicewereldkampioen.

Nieuwe hoop leek op komst toen de corrupte president Park Geun-hye in 2016 werd afgezet. Het verzet tegen de Zuid-Koreaanse regering was voor jongeren een belangrijke stap richting democratisering. Het bewijs: Cuckoo mocht vorig jaar voor het eerst in Seoel getoond worden. Maar Koo nuanceert. 'In het protest gaapte een enorme generatiekloof. Ouderen gedragen zich nog steeds arrogant tegen onze generatie. Zij vertegenwoordigen dit systeem. (…) ’ Die generatiekloof kaart hij aan in zijn gesprek met de rijstkokers.

(…) Dat de individuele rechten nog steeds te wensen overlaten, bewees een berucht ongeluk in het metrostation van Seoul in 2016. Ook dat komt aan bod in de voorstelling: 'Veel mensen springen onder treinen en metro's, dus er zijn jonge werkers nodig om die in korte tijd weer te doen rijden. Toen een van hen echter niet tijdig klaar geraakte, werd hij dodelijk geraakt door een metro. Niemand keek om. Voor ons was dit een symbolische klap. Blijkbaar moeten mensen sterven om het systeem te doen draaien.'

(…) Daarom zoomt Cuckoo in op de recente Koreaanse en internationale geschiedenis. Zoals de alomtegenwoordige technologie. Maar ook het IMF, dat onder impuls van de Amerikaanse president Clinton profiteerde van de Aziatische economische crisis uit 1997. Clintons minister Rubin wilde Zuid-Korea enkel geld lenen als het de hoge interest zou aanvaarden. De recessie die na de onderhandelingen ontstond, bleek financieel voordelig voor de Verenigde Staten. Economisch kolonialisme, oordeelt Koo.
 

'Cuckoo is gericht aan Robert Rubin,' vertelt hij, 'maar ook aan mijn vaders generatie, die het contract met het IMF ondertekende.' Het rijstkokermerk waarnaar de titel verwijst, is dan ook een samentrekking van 'cook' en zijn stichter 'Koo'. Inderdaad, de familienaam van zijn vader. 'Maar ik verbind die verre familie liever met een andere betekenis van het woord “cuckoo”: een gek. Mijn vaders generatie gebruikt het woord om te spreken over mensen die zelfmoord plegen. Maar zeg eens: wie is hier eigenlijk gek?'

Jaha Koo is met Cuckoo voor het eerst te gast in CAMPO, en dat is meteen ook de start van een nieuwe samenwerking.

Na een opleiding theaterstudies aan de Korea National University of Arts in Seoul, trok hij naar DasArts in Amsterdam. In zijn werk onderzoekt hij de performativiteit van multimedia en probeert hij op basis van menselijke verhalen en politieke situaties nieuwe theatervormen te ontwikkelen.