Geschiedenis
CAMPO is een Gents en internationaal georiënteerd kunstencentrum dat vernieuwende en gedurfde vormen van hedendaagse podiumkunst ontwikkelt, produceert en presenteert. CAMPO doet dit op twee locaties in Gent: CAMPO nieuwpoort (gesitueerd in de straat Nieuwpoort) en CAMPO victoria (op het Fratersplein). Zijn huidige werking is onlosmakelijk verbonden met een aantal voorlopers, artiesten en achtergronden die CAMPO hebben gevormd tot wat het vandaag is.
We delen de geschiedenis van CAMPO graag op in enkele sleutelperiodes.
(Oud Huis) Stekelbees
Vanaf 1974 brengt een Brussels poppentheater genaamd Stekelbees kinderanimatie tijdens de Gentse Feesten. Ze brengen een nieuwe vorm van kindertheater en treden op in Gent en in jeugdcentra in heel Vlaanderen. Ze voeren ook actie voor het behoud van groen en trekken met een proteststoet door de stad voor het creëren van bijvoorbeeld meer speelplaatsen in de stad. Aangezien ze niet over een eigen zaal beschikken, worden de Stekelbees-kindernamiddagen in het Feestlokaal van Vooruit georganiseerd. Daaruit groeit het Stekelbees-festival waarvoor heel wat buitenlandse kindertheaters uitgenodigd worden.
Onder impuls van Herwig Deweerdt en Harry De Cuyper blijven ze in Gent om samen met Paul De Braeckeleer het kritische kindertheater Stekelbees te vormen. In 1987 wordt Antwerpenaar Guy Cassiers artistiek leider en verhuist Stekelbees naar het Fratersplein. Stekelbees wordt Oud Huis Stekelbees. Oud Huis Stekelbees brengt naast kindertheater ook een nieuw programma dat meer op volwassenen is gericht, met enkele spraakmakende producties zoals Mouchette van Arne Sierens, of Parade en The hunting of the snark, beide geregisseerd door Cassiers. Ook latere bekende acteurs zoals Katrien Devos en Daan Hugaert zijn betrokken bij Stekelbees. Cassiers zal later vijftien jaar lang het Toneelhuis artistiek leiden.
Nieuwpoorttheater
Tijdens de vroege jaren 80 wordt het culturele landschap in Gent gekenmerkt door een sterke ontwikkeling van de theaterscene. Vanuit de vraag naar vernieuwing ontstaan nieuwe theaterzalen verspreid over de stad. Deze ontwikkelingen voltrekken zich ten tijde van de hoogconjunctuur van de zogenaamde ‘Vlaamse Golf’. Tegen die achtergrond ontstaat vlak bij Sint-Jacobs een ander theater dat ook een rijke ontwikkeling zal kennen: het Nieuwpoorttheater.
Onder impuls van Walter De Buck kennen de Gentse Feesten een zodanig succes, dat er naar uitbreiding van de feestzone gezocht moet worden. De oplossing voor een nieuw theater vindt men in een oude opslagplaats in het dichtbijgelegen Nieuwpoort dat toebehoorde aan de voormalige brouwerij Excelsior. In 1981 wordt het pand aangekocht door vzw Trefpunt. De omstandigheden blijven echter rudimentair en onveilig. Pas nadat enkele werken uitgevoerd zijn, wordt het een theater dat eerst enkel actief zou zijn tijdens de Gentse Feesten.
Een volgende belangrijke fase is de overdacht van het gebouw aan jonge Gentse theatermakers, die de werking omdopen tot vzw Nieuwpoorttheater. De drijvende krachten zijn onder anderen Alain Platel, Johan Dehollander, Arne Sierens en Dirk Pauwels, die kort nadien in 1984 aangesteld wordt als artistiek leider en regisseur. Het theater opent op 14 juli 1984 officieel zijn deuren voor het publiek en ontwikkelt zich duidelijk als ontstaansplek die afwijkt van de (toenmalige) vergrijsde theaterbeweging. Het Nieuwpoorttheater wil namelijk een multidisciplinair kunstencentrum en productieplateau zijn, en ambieert een open houding tegenover nieuwe producties.
Ondersteuning
Zo ondersteunt het onder leiderschap van Pauwels tal van (Gentse) dakloze en reizende theatergezelschappen, en staat het steeds voor kwaliteit. Verschillende artiesten en theatermakers zoals Alain Platel, Arne Sierens en Eric De Volder ontwikkelen er een productieve en hechte relatie met de organisatie. Zo is Platels les Ballets C de la B een tijdje het huisgezelschap van Nieuwpoorttheater. Nog andere namen die later groot worden, prijken in de Nieuwpoortgeschiedenis: Tom Lanoye bv. maakt Slagerszoon met brilletje, Kamagurka en Her Seele brengen het Humorfestival, ...
In de loop van de jaren 90 maakt het Nieuwpoorttheater een woelige periode door. Pauwels verlaat de organisatie en zet zijn carrière verder als artistiek leider van een theater op het Fratersplein dat hij Victoria zal noemen. Onder een nieuw artistiek leidingstrio – Stef Ampe, Arne Sierens en Johan Dehollander – maakt het Nieuwpoorttheater ondertussen een transitie door van multidisciplinair kunstencentrum tot ‘veelsoortig theater’. De komst van Geert Opsomer blaast later weer een nieuwe wind door de organisatie en de focus wordt opnieuw verschoven, ditmaal op onderzoek en presentatie. Onder het beleid van Opsomer wordt Nieuwpoorttheater hervormd tot wat hij een 'postkoloniaal volkshuis' noemt.
Aangezien de zaal niet voldoet aan de noodzakelijke veiligheidsvoorschriften wordt in die periode ook een eerste fase van verbouwingen in de zaal opgestart. In 1996 en 1997 wordt het huis naast het Nieuwpoorttheater opgekocht. In de periode 2002-2004 wordt het complex nogmaals verbouwd. Om de ingrijpende afbraak- en heropbouwwerken van het huidige complex, waartoe ook de achterbouw in de IJkmeesterstraat behoort, vlot te laten verlopen, is zelfs een verhuis nodig naar de Visserij.
Belangrijk voor het latere CAMPO is dat het Nieuwpoorttheater een programma uitwerkt rond de vraag naar de betekenis, relevantie, bestaansreden en verschijningsvormen van de kunsten en de kunstencentra op de drempel van de 21ste eeuw. Er wordt fundamenteel onderzoek gevoerd naar de relatie tussen kunst, gemeenschap, culturele identiteit, populaire cultuur, macht en de sociale context. In het Nieuwpoorttheater verzamelt zich een grote beweging van artiesten die kunst maken en tonen vanuit een maatschappelijk bewustzijn, zonder de artistieke eigenheid te verliezen. Het publiek is afwisselend gast, deelnemer, genodigde of getuige.
De geboorte van Victoria
In 1992 verlaat Dirk Pauwels het Nieuwpoorttheater om zijn eigen productiehuis op te starten. Hiervoor doopt hij Oud Huis Stekelbees om tot Victoria. De artistieke leiding vertrouwt Pauwels mede toe aan drie kunstenaars die een vernieuwende, onconventionele werkwijze hanteren: Alain Platel, Frank Theys en Pol Hoste. Het is een structuur die de mogelijke kruisbestuiving van theater met andere kunsten onderzoekt. Daarnaast houdt Pauwels vast aan een open en anti-autoritair beleid. Theatermakers krijgen er de nodige artistieke vrijheid om een traject uit te werken. Het theaterhuis ambieert in dit opzicht de doorgroei van theatermakers uit de artistieke schemerzone naar het professionele circuit, waarbij Pauwels vaak zelf fungeert als mentor.
Vanaf 1993 toont Victoria eigen werk en speciaal gemaakte festivalcreaties tijdens het Stekelbees-festival. Deze festivaltraditie neemt een belangrijke plaats in de organisatie van Victoria in. Pauwels omschrijft het als het 'geweten' van Victoria, waar we tot de essentie worden teruggebracht. Noemenswaardige projecten zijn Ja, wacht! (met 30 jongeren, in het kader van Antwerpen ‘93), KORSTMOS (een platform voor jong talent) en De Beste Belgische Danssolo, waaruit onder andere Sidi Larbi Cherkaoui wordt geselecteerd.
De makers maken mee het huis. Net als het Nieuwpoorttheater kent Victoria een rijke artistieke periode met een reeks memorabele producties, zoals de samenwerking tussen Arne Sierens en Alain Platel die resulteert in de kindertrilogie met eerst Moeder en Kind, daarna het internationaal rondtoerende Bernadetje (waarin An Pierlé en Lies Pauwels de hoofdrol spelen) en tot slot Allemaal Indiaan (met onder anderen Johan Heldenbergh). Pol Heyvaert richt, samen met Felix Van Groeningen en Jonas Boel, het jeugdcollectief Kung Fu op, en maakt daarnaast Aalst (met Dimitri Verhulst). Ook Nachtschade waarin zeven striptease-dansers en -danseressen performen in een regie van Alain Platel, Wim Vandekeybus, Vera Mantero, Johanne Saunier, Caterina Sagna, Eric De Volder en Claudia Triozzi, behoort tot de Victoria-canon, net zoals üBUNG van Josse De Pauw en That Night Follows Day van Tim Etchells. In 2006-2007 pakt Victoria ook nog uit met DE BANK, een project waarbij zes kunstenaars gedurende twee jaar fulltime in residentie zijn: Ben Benaouisse, Filip Berte, Manah Depauw, Tanya Hermsen, Yahya terryn en Miet Warlop.
De fusie
Beide huizen hebben hun eigen identiteit, maar delen een passie voor vernieuwing en de wens om een platform te bieden aan kunstenaars die buiten de gebaande paden treden. In 2005 besluiten Victoria en het Nieuwpoorttheater om de krachten te bundelen. Deze samenwerking is geen eenvoudige optelsom, maar een bewuste keuze om de sterke punten van beide huizen te combineren: de internationale uitstraling en productiekracht van Victoria en de expertise in ontwikkeling en presentatie van het Nieuwpoorttheater.
De fusie leidt in januari 2008 tot de oprichting van kunstencentrum CAMPO. De naam, die 'veld' betekent in het Italiaans en Spaans, symboliseert de openheid en de dynamiek van de nieuwe organisatie: een werkveld waar kunstenaars en ideeën vrij kunnen floreren. CAMPO vestigt zich op de historische locaties van zijn voorgangers: CAMPO nieuwpoort in de straat Nieuwpoort en CAMPO victoria aan het Fratersplein.
De expertise van beide huizen vormt de basis voor het nieuwe artistieke plan van CAMPO. De fusie brengt niet alleen een schaalvergroting mee, maar genereert vooral ook een grotere reikwijdte en meer dynamiek: CAMPO wordt een kunstencentrum dat werkt rond productie, presentatie, spreiding, ontwikkeling en onderzoek – functies die onderling ook nauw verweven worden. Gaandeweg wordt de instroom van onderuit belangrijker, de antenne voor jong talent, naast duurzame artistieke ontwikkeling (via residenties, vertraging en begeleiding) en aandacht voor doorstroming.
CAMPO zet net als zijn voorgangers van meet af aan productioneel in op een grote diversiteit aan makers, die heel uiteenlopend werk creëren. Met een aantal kunstenaars gaat het meteen succesvolle langetermijntrajecten aan: Pieter Ampe, Sarah Vanhee, Florentina Holzinger & Vincent Riebeek, ... Voor andere producties worden gerenommeerde makers uitgenodigd om een voorstelling met kinderen te maken voor een volwassen publiek: Gob Squad, Jan Martens & Peter Seynaeve, Philippe Quesne en Milo Rau.
Bij de opstart van CAMPO wordt er binnen de receptieve werking vooral gekozen voor makers en gezelschappen van wie de ‘roots’ in het Nieuwpoorttheater liggen of makers die op de een of andere manier ‘verwant’ zijn met Victoria of Nieuwpoorttheater. Al snel wordt het receptieve kader echter uitgebreid – met nieuwe, jonge en/of relatief onbekende makers – én geïnternationaliseerd. Er wordt daarbij gezocht naar een goed evenwicht tussen Vlaams en internationaal, tussen dans, theater en performance, tussen jong en meer ervaren werk. Binnen CAMPO zijn er daarnaast voortdurend meerdere artiesten in residentie. Met een aantal makers wordt ook op langere termijn een parcours uitgezet. Belangrijk daarbij is trajectbegeleiding en ontwikkeling op maat.
Tot slot is er nog een vierde functie: participatie. In dat kader bouwt CAMPO vanaf 2022 een nieuwe participatieve werking uit, op zijn derde locatie, CAMPO boma (een site die vanaf 2007 voornamelijk werd gebruikt als kunstenaarsatelier): DE BOMA. Van 2022 tot midden 2024 stelt DE BOMA zijn deuren open voor initiatieven van, met en voor de buurt. In 2024 wordt deze werking weer stopgezet en wordt deze site later ook afgestoten. Belangrijk binnen het participatieve luik zijn daarnaast ook de maandelijkse Buurtkeukens.
Eind 2011 gaat Dirk Pauwels met pensioen en wordt Kristof Blom de nieuwe artistiek leider van CAMPO. Onder Blom blijft CAMPO inzetten op de functies productie, ontwikkeling, presentatie en participatie. Het legt de nadruk op (inter)nationale coproducties en langdurige samenwerkingen met kunstenaars. Makers kunnen bij CAMPO een artistiek traject afleggen, hun praktijk verdiepen en experimenteren in een beschermde omgeving. Daarnaast worden de residentiewerking en de begeleiding van makers steeds belangrijker voor de identiteit van CAMPO.
Tot vandaag heeft CAMPO een ijzersterke reputatie, zowel nationaal als internationaal. Het werkt samen met gerenommeerde kunstenaars en gezelschappen en heeft een belangrijke rol gespeeld in de doorbraak van tal van talenten in het hedendaagse podiumlandschap. Denk maar aan Jan Martens, Miet Warlop, Jaha Koo, Florentina Holzinger, Julian Hetzel, Milo Rau, ... CAMPO is een huis dat de grenzen van de podiumkunsten opzoekt en vormt een essentieel onderdeel van het culturele weefsel van Gent. Het is een grote en rijke erfenis die Michiel Vandevelde in het najaar van 2025 overneemt van Blom, die na een even grote en rijke carrière binnen CAMPO de fakkel als artistiek leider doorgeeft.